Baharat Yolu

Baharat günümüzden binlerce yıl önce Doğu ülkelerinde kullanılan önemli bir kaynaktı. Baharat Yolu ise eski çağlarda, Uzakdoğu ve Batıyı bağlayan ticaret yollarından birisiydi.   

   Orta Çağ’ da Avrupalı soyluların sofralarına da girince çok önemli bir ticaret ürünü haline gelen baharat, pahalı olması nedeniyle ancak varlıklı kişiler tarafından satın alınabiliyordu. Aslında tarçın, kakule, zencefil ve zerdeçal satışına dayanan baharat ticaretine Çinliler çok önceden, Mîlat’tan önce, başlamıştı.

   Baharat, Doğu’dan Avrupa’ya farklı yoldan gelirdi. Bunlardan biri Orta Asya üzerinden geçen İpek Yolu idi. Ama İpek Yolu aslında eski çağlarda Çin ipeğinin Roma’ya taşındığı bir yoldu. Diğer yol ise, Hindistan ve Seylan‘dan (Sri Lanka) Kızıldeniz‘deki Akabe Körfezi‘ne,Yemen kıyılarına ya da Basra Körfezi’ne gelen bir deniz yoluydu. Bu kıyılardaki limanlarda gemilerden indirilen baharat, karayolu vasıtasıyla Fenike ve Filistin kıyılarına, Mısır’dan İskenderiye’ye ve en son olarak da Karadeniz’e ulaştırılırdı. Sonra yine deniz yolu üzerinden Avrupa’ya taşınırdı.

   Baharat üreten ülkelere doğrudan ulaşmanın yolları çok arandı. Sonunda Vasco da Gama 1498’de Ümit Burnu’nu dolaştı ve Hindistan yolunu açtı. Kristof Kolomb Batı Hint Adaları’ na, Macellan ise Güney Amerika’yı dolaşarak Doğu Hint Adaları’na vardı. Böylece baharat üreten ülkelere birçok yeni yol açıldı. Bu olaylar sonucunda baharat ticaretinde Venedik hakimiyeti kırılırken, tarihsel Baharat Yolu da önemini yitirmiş oldu.

   Baharatın ilk kullanıldığı yer, Uzak Doğu kabul edilir. Öyküsü insanlık tarihiyle iç içedir. Antik çağlardan bu yana dünya pazarlarında kıymetli bir yeri olan baharat, yiyecek ve içeceklere, sağlığa, parfümlere, dinsel hayata, büyülere ve törenlere yani kısacası hayatın her alanına damgasını vurmuştur.

Baharatın Önemi

   Eski Yunan, Çin, Sümer, Asur, Mısır ve Roma’da şifalı ot olarak hastalıkları iyileştirmede de kullanılan baharat tıp için de çok önemli olmuştur

   Hipokrat, Galenus, Diaskorides gibi ünlü hekimler baharatlı ilaçlar yapmışlardır. Ayrıca, ticaret ağları yoluyla dünyayı dolaşmış ilk ürün olma özelliğine sahip olan baharat, binlerce yıldır efsanelerde ve tarihte de adından sıkça söz ettirmiştir. Örneğin, erkek kardeşi tarafından satılan Hz. Yusuf, Arabistan’dan Mısır’a giden baharat tüccarlarına satılmıştı. Saba Melikesi, Hz. Süleyman’ı ziyaret edip de onun sabrını sınadığında, ona ödül olarak bir Kraliyet armağanı olan, Arabistan baharatı vermişti. Bunlara ek olarak,  baharata duyulan ihtiyaç, Vasco da Gama‘nın Afrika’yı dolaşan yeni bir deniz yolu bulmasını ve bu olayla hemen hemen eşzamanlı olarak, Kristof Kolomb‘un Yeni Dünya’ yı keşfini sağladı.

   Baharata verilen önem öylesine büyüktü ki bu önem zenginliğe, fetihlere hatta soykırımlara yol açtı. Sömürgeci devletler onun için yıllarca savaştı, ticaretini kontrol etmek amacıyla insanları köle yaptı ve öldürdü. Yani aslında baharat, tarih boyunca hem tehlikeli hem tatlı faktör oldu.

Baharat Yolu için Mücadeleler

   Asurlular, Arabistan’ın koyduğu baharat vergisi uğruna savaştılar ve öldüler. Cenevizliler ve Venedikliler, ortaçağ Avrupası’nda baharat ticareti için uzun süre mücadele verdiler. Dördüncü Haçlı Seferi’ ne katılan askerler, Venedik’ in verdiği telkinlerle İstanbul’u kuşattı ve şehrin efsanevi baharat ticaretini Venedik’in hizmetine verdiler. İngilizlerin sahip olduğu ilk deniz aşırı toprak olma özelliğine sahip olan, Endonezya’daki minik Run Adası’nda Felemenkler, karanfil ve küçükhindistan cevizi ticaretinde tekel olmak gibi kötü bir girişimde bulunarak adanın fakir kullanmasına neden oldular. Ve öteki halklarının da kökünü kurutmuş oldular. Benzer şekilde 19.yy.da afyon fiyatlarının düşmesi sonucu ekonomisi tehdit altına giren İngiltere, Çin’i Hint Adaları’ ndan afyon ithal etmeyi sürdürmeye ikna etmek için Çin’e karşı iki kere savaş açtı.

Yazar: İsmail Demir

Bu yazının tüm hakları www.pophaber.com ‘a aittir.