Paranın Tarihi

Dolar, pound, TL, ruble; fiziksel veya dijital paralar….Birimi ne olursa olsun, dünya para değiş tokuşunun üzerine kurulu bir düzen. Tarih boyunca para, takas yönteminden banknot kullanımına ve son zamanlarda da dijital paraya kadar değişime uğradı. Size bu değişim sürecinden biraz bahsedelim.

M.Ö 9000: Takas Yöntemi Kullanılmaya Başlandı

   Takas yönteminin ilk kez M.Ö 9.000’de Mısır’da kullanıldığı biliniyor. Ellerindeki inekleri, koyunlarla veya tahıllarını yağ ile değiştirmek isteyen Mısırlı çiftçilerin pazar oluşturması sonucu başladı takas sistemi. Takasın ticaret yolları üzerinde gelişmesi ile Mısır’ın papirüs kağıdı, değerli taşları ve at arabaları; Afrika ve Asya’nın zor alinabilen minerallerini ve hayvan derileri alabilir oldu. Hiyerogliflere baktığınızda da o zamanki ticaretin, özellikle malların değerini belirleme konusunda tartışmalar çıktığını görebilirsiniz.

M.Ö 600: İlk Para Basıldı

   Takas yöntemindeki malın değerini belirleme sorunu, kuruluş yeri bugünkü Türkiye topraklarında bulunan Lidyalılar tarafından basılan ilk para ile son buldu. İlk para, bir yüzünde kükreyen bir aslan başı olan, diğer yanında ise basit bazı işaretler barındıran paraydı.

   Şekil ve boyut açısından eş olmayan bu paralar, altın ve gümüş karışımı bir madde olan electrum’dan yapılıyordu. Paranın basımı, ağırlık bazında yapılıyordu. Bu nedenle o dönem paralar sayılmıyordu, tam tersine tartılıyordu.

M.S 1250: Uluslararası Ticaret Gelişti

   1250 yılında Floransa’da, Florin adlı bir altın para basılmaya başlandı. Neredeyse 100 yıl boyunca değerini koruyan bu altın para, tüm Avrupa’da kabul gördü ve kıta içinde uluslararası ticareti teşvik ederek dünyada saygınlık kazandı.

M.S 1290: Banknotlar Kullanılmaya Başlanıyor

   13. yüzyılda Marco Polo gibi gezginler, Çin’de 11. yüzyıldan beri kullanılan banknotların Avrupa’ya taşınmasında önemli rol oynadılar. Ancak Avrupa bu değişime henüz tam olarak hazır değildi. Avrupa’da banknot kullanımına geçiş, 300 yıl sonra anca başladı. En geriden gelen ülke ise İsveç idi.

Orta Çağ: Kolomb Para Birimi Düzenini Sarstı

   Büyük veba salgını ve basılan sahte paralar ciddi enflasyona neden oldu. Fiyatlar, 1400’lü yılların ortasında normale döndü. Ancak 1500’lere doğru Amerika’ya erişimin sağlanması ile gelen değerli metaller, para biriminin düzenini yüzyıllar boyunca sürecek düzensizliğe soktu.

1871: Elektronik Para Kullanımı Başladı

   1861’de Western Union, tüm Amerika’yı çevreleyen bir telefon hattı kurdu. Kızılderili kabilelerinin sabotajları sonucu bir süre yavaşlamak zorunda kalan bu girişim, sonradan hızlandı ve 1871 yılında telgraf üzerinden ilk fon transferi yapıldı. Elektronik para kavramı, işte bu şekilde meydana geldi.

1950: İlk Kredi Kartı Basıldı

   Frank McNamara 1950’de yediği bir akşam yemeği sonrası, hesabı ödeyemez.  Çünkü yanında yeteri kadar nakit taşımadığını fark eder. Karısını nakit getirmesi için çağırmak zorunda kalan McNamara, benzer durumu bir daha yaşamamaya yemin eder.  Böylelikle dünyanın ilk kredi kartı olan Diners Club Card meydana gelir.

   McNamara’ nın yemekten sonra düştüğü o zor durum sayesinde, günümüzde Amerika ve Birleşik Krallık’taki işlemlerin yarıdan fazlası kartlarla yapılmaktadır.

1967: ATM’ lerin Ortaya Çıkışı

   ATM fikrinin, John Shepherd-Barron tarafından banyo yaptığı sırada  tasarlandığı söyleniyor. Bu fikrini Barclays Bank’a anlatan John, Kuzey Londra Enfield’de 1967 yılında kurulan ilk ATM’ nin de fikir babası sayılıyor.

   O zamanlar plastik kartlar kullanımda olmadığı için ilk ATM, carbon 14 adlı bir radyoaktif madde kullanılarak yapılan çekler ile çalışıyordu. Tek seferde en fazla 10£ veriyordu. Genişleyen ATM ağı, daha sonra banka kartlarının yaygınlaşmasının önünü açtı.

1983: Telefon Bankacılığı Başladı

    Bank of Scotland adlı bir banka müşterilerine Homelink adlı hizmetini sunmaya başladı. Bu hizmetle; müşteriler, telefon ve televizyon seti kullanarak para transferi yapabiliyor ve faturalarını ödeyebiliyordu. Böylece internet bankacılığının temelleri atılmış oluyor.

1990: Internet Bankacılığı Başladı

   1990’ ların başı, bankalar ve benzer şirketlerin internete açılarak müşterilerinin sadakatini kazanmayı umdukları dönemdi. Ancak bu süreç beklenenden zor geçti. Bank of America 10 yılda sadece 2 milyon müşterisini internet kullanıcısı yapabilmişti.

1997: Temassız Ödeme Gerçekleşmeye Başladı

   Mobil Oil Corp adlı şirket, 1997 yılında akaryakıt pompasında müşterilerin temassız ödeme yapmasını sağlayan Speedpass adlı elektronik ödeme etiketini kullanıma sundu.

2000: Yeni Milenyum

   Yeni milenyumun gelmesiyle tüm dünyada internet kültürü yaygınlaşmaya başladı. Modern olarak tanımlanmak isteyen müşteriler, online olma konusunda önceki döneme göre bir hayli istekli hale geldiler.

2005: Chip ve Pin Kullanımı Başladı

   2005 yılında chip ve pin kullanımına geçmeyen perakendeciler, sahtekarlık gibi işlemlerin baş sorumlusu olarak gösterilmeye başlandı. Tüketiciler artık imza yerine 4 haneli şifre kullanmaya başladı. Perakendeciler bu değişim için mücadele etmek durumda kaldılar çünkü o zamanlarda her on kartın dördü chip ve pin sistemine uyumlu değildi.

2009: Bitcoin ve Programlanabilir  Paranın Doğuşu

   Kripto para biriminden ilk kez Satoshi Nakamoto isminde bir kişi internetteki bir yazısında bahsetti. Daha sonra küresel finans krizi sonrasındaki dünyada, 2009 yılında ilk bitcoin ortaya çıktı.

   Kullanıcılar ilk günlerde, bitcoin işlemlerinin değerini belirlemek ve pazarlık yapmak için forumları kullanıyordu. Örneğin 2010 yılında, Amerika’nın meşhur fast-food markası Papa John’un iki adet pepperoni pizzası için 10.000 bitcoin ödemek gerekiyordu. Bugün bitcoin öyle bir değer kazandı ki, o pizzalar için verilen bitcoinler günümüzde yaklaşık 4 milyon $ ediyor.

   Dijital, merkezilikten uzak, esnek ve güvenli olma özelliklerini barındıran bitcoin kontrol altında tutulabilir. Kim bilir, gelecekte belki bir gün otomatik sürüş özelliği olan otomobilinizle, sıkışık trafikte öne geçmek için diğer araçlara para ödemesi yapabilirsiniz. Çünkü gelecekte olanaklar sonsuz ve heyecan verici olmaya başlayacak. 

2014: Apple Pay

   Apple Pay, 2014 yılındaki iOS güncellemesi ile, “fintech” devriminin devamı olabilecek şekilde hizmete sunuldu. Bu hizmet, Apple marka cihaz ile ödeme yapılmasını yani bir başka deyişle, cüzdan taşımamayı mümkün kılıyor. Örneğin, günümüzde perakendecilerin %40’ının temassız ödeme kabul ettiğini düşünürsek, plastik kartları tamamen terk etme zamanımızın yakın olduğunu görebiliriz.

2016: Blockchain

   Bitcoin kullanımı günden güne artıyor. Bankalar ve işletmeler, bitcoin’in altında yatan ve ileri bir teknoloji olan blockchain teknolojisine ilgisini artırdı. Bu ilginin nedeni olumlu veya olumsuz olabilir. Çünkü bazıları bu teknolojiyi fırsat olarak görürken, bazıları ise tehdit olarak görebiliyor. 2016 yılı itibari ile blockchain endüstrisi, 1 milyar Dolar’ dan fazla yatırım aldı. Ayrıca NASDAQ ve NYSE’nin de dahil olduğu 35 adet yeni blockchain projesi duyuruldu.

   Teknolojideki gelişmeler sayesinde, eski çağlardan bu yana büyük bir evrim içinde olan parasal sistemi devam ettirmek için efor harcama devri kapanıyor. Artık devir, teknolojiyi kullanarak paranın bizim için yapabileceklerini artırmaya çalışma devri…

Yazar: İsmail Demir

Bu yazının tüm hakları www.pophaber.com ‘a aittir.